De uitputting van de aarde
Tienduizend jaar geleden vormden de toen levende mensen 1% van de biomassa van de gewervelde landdieren. Nu, tienduizend jaar later, vormen wij en onze consumptiedieren 98% van de biomassa van de gewervelde landdieren. En dit percentage stijgt nog steeds. Verlies van woongebied leidt tot spectaculaire vermindering van onze “concurrenten”. Op Borneo, bijvoorbeeld, is 90% van het oerwoud vervangen door oliepalm productiebos. Dit heeft geleid tot het bijna verdwijnen van de overbekende Orang Oetang en natuurlijk niet alleen van de Orang Oetang, maar ook een heel scala aan minder bekende zoogdieren, reptielen en vogels.
In tienduizend jaar hebben wij de aarde van onze medebewoners gestolen.
De biomassa van onze consumptiedieren is tweemaal zo groot als die van ons en we mogen er dus vanuit gaan dat ze tweemaal zoveel eten. Dat kan zijn door begrazing en er worden grote stukken oerwoud gekapt om in grasland te veranderen. Maar in de westerse wereld worden de dieren in megastallen gehouden en een groot deel van het voer dat die dieren eten komt van grond die tot voor kort tot het oerwoud behoorde. Twintig procent van het Amazonewoud is gekapt en het is de vraag hoeveel oerwoud er aan het eind van deze eeuw nog over zal zijn.
Treurig genoeg profiteren de inwoners van de landen die zo leeggeroofd worden nauwelijks van deze exploitatie en zetten hun groeiende populaties zich dus noodgedwongen aan het opeten van de laatste overblijvende dieren in deze laatste overgebleven oerwouden.
Vreemd genoeg profiteren de boeren in het westen ook niet van deze ontwikkeling. Jaren van landbouwsubsidies hebben tot een structurele overproductie geleid die structureel lage prijzen tot gevolg heeft. De film “Human” van Yann Arthus-Bertrand laat een Franse boer zien die vertelt dat hij zijn aardappelen in de grond laat zitten, omdat het rooien meer kost dan wat ze opbrengen. De enigen die profiteren zijn de consument en de verwerkingsindustrie.
Deze hele ontwikkeling is mogelijk gemaakt door de olie. Uit olie komt de kunstmest en op olie lopen de machines die ploegen, bemesten, zaaien, beregenen, bespuiten, oogsten en vervoeren en nog tal van andere bewerkingen doen. Het feit dat we die olie zomaar uit de grond kunnen oppompen heeft tot een geweldige verkwisting geleid. Vleesproductie kost meer dan 10 maal zoveel energie als het voedsel opbrengt. Voor plantaardige producten ligt deze ratio veel gunstiger, maar er zijn geen producten die net zoveel opbrengen als er aan energie in de vorm van olie is ingestopt.
Het behoeft geen betoog dat deze gang van zaken problematisch wordt als de olie opraakt en we geen gelijkwaardige vervanger hebben gevonden. In zo’n geval zou het wel eens zo kunnen zijn dat weer meer dan de helft van de bevolking zich met het produceren van het voedsel zal moeten gaan bezighouden, terwijl dat op dit moment minder dan 1% is.
Een denker die al 200 jaar actueel is over dit onderwerp is Malthus. Hij stelde dat een bevolking alleen beperkt wordt in zijn uitbreiding door de beschikbaarheid van voedsel en dat de bevolking zich dus zal uitbreiden tot aan haar capaciteit van voedselproductie. Dit vormde de basis van de evolutietheorie van Darwin. Deze theorie blijkt niet waar te zijn. De westerse bevolking is zich gaan beperken in haar uitbreiding ondanks een explosie van het beschikbare voedsel. Het blijkt nu dat mensen hun gezinnen gaan beperken als de levensverwachting toeneemt en als analfabetisme wordt bestreden. Deze ontwikkeling doet zich ook in het ontwikkelende deel van de wereld voor, met name in Azië. Afrika
blijft nog achter wat dit betreft.
Een ander opvallend manco bij de 19e-eeuwse denkers over dit onderwerp is een totaal ontbreken van het besef van de beperkte draagkracht van de aarde. Volgens Engels zou de productiviteit van het land oneindig worden vergroot door de toepassing van kapitaal, arbeid en wetenschap.
Dat de wetenschap een groot effect heeft is buiten kijf. Een moderne westerse melkkoe levert per jaar 10 ton melk, vele malen meer dan koeien in de derde wereld tot wel twintig maal zoveel als een Indiase koe.
Maar de wetenschap staat ook met lege handen als de reserves opraken, zoals op vele plaatsen het grondwater. Verdroging en verwoestijning leiden er op vele plaatsen toe dat waar eens geoogst kon worden, dit nu niet of nauwelijks meer kan. Voor de mensen die in zo’n gebied wonen en die de koopkracht missen om van de overvloed van de anderen te profiteren rest geen andere mogelijkheid dan te verkommeren of op drift te raken. Zo zwellen de steden overal ter wereld tot megasteden en trekken de meest ondernemenden onder hen naar het westen. De Arabische “lente” heeft laten zien hoe schaars en duur voedsel een samenleving kunnen ontwrichten.
Dit hele verhaal impliceert ethische vraagstukken. Wat is het juiste gedrag in deze en mag men zijn medemens daartoe verplichten? China kende een verplichte 1-kind politiek. Zou het misschien zo moeten zijn dat het eten van vlees of misschien het hele gebruik van dierlijke producten verboden wordt? Vlees eten heeft een enorm effect op de
klimaatsverandering en de verwoesting van de oerwouden.